Όταν μία σωματικά και ψυχικά υγιής σκύλα γεννάει, ξέρει η ίδια πολύ καλά πώς να φροντίσει τα μωρά της. Η δική μας παρέμβαση στη φροντίδα τους είναι συνήθως περιττή, κι αυτό γιατί εκείνη ξέρει καλύτερα από εμάς τι χρειάζονται τα μωρά της και πώς να τους το προσφέρει.
Περιποίηση από τη μητέρα
Τρεις είναι οι βασικές ανάγκες των νεογέννητων κουταβιών: τροφή, ζέστη και καθαριότητα. Ας δούμε με ποιο τρόπο η μητέρα φροντίζει για τις ανάγκες αυτές.
Όσον αφορά στη διατροφή τους, η σκύλα θηλάζει τα μικρά της τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Ακόμα όμως και όταν δε θηλάζει, φροντίζει τα κουτάβια της να είναι πάντα κοντά στην κοιλιά της ώστε να διατηρούνται ζεστά. Όταν κάποιο απομακρύνεται από αυτή, το επαναφέρει κοντά της (μία πρωτόγεννη σκύλα μπορεί να υστερεί σε αυτή τη διαδικασία, οπότε τη βοηθάμε εμείς).
Σε τακτά διαστήματα, η σκύλα γλύφει την κοιλιά και τον πρωκτό των κουταβιών της, ώστε να διεγείρει τη διαδικασία της αφόδευσης και να τα καθαρίζει άμεσα από τα περιττώματά τους. Με αυτό τον τρόπο η φωλιά διατηρείται καθαρή. Η μητέρα σπάνια απομακρύνεται από τα μικρά της και το κάνει κυρίως για να πιει νερό, να φάει, να ουρήσει και να αφοδεύσει, πάντα μακριά από τη φωλιά.
Έτσι λοιπόν, όταν μία σκύλα έχει την παραπάνω φυσιολογική συμπεριφορά, λίγα είναι αυτά που εμείς πρέπει να προσφέρουμε σε εκείνη και τα κουτάβια της.
Η δική μας συνεισφορά
Το πρώτο μας μέλημα είναι η θηλάζουσα μητέρα. Πρέπει να φροντίζουμε να έχει συνέχεια στη διάθεσή της άφθονο, καθαρό νερό κοντά στη φωλιά και να τρώει καλής ποιότητας τροφή, υψηλής ενεργειακής αξίας, σε ποσότητες μεγαλύτερες από τις συνηθισμένες. Μία καλή λύση είναι βιομηχανοποιημένη τροφή, ειδική για θηλάζουσες σκύλες.
Το δεύτερο που μπορούμε εμείς να επιμεληθούμε είναι μία φωλιά σωστών προδιαγραφών. Η φωλιά πρέπει να έχει τέτοιο μέγεθος, ώστε να χωράει άνετα τη σκύλα ξαπλωμένη με τα κουτάβια της, χωρίς όμως να έχει πολύ περίσσευμα χώρου (ο λόγος είναι για να μη μπορούν τα κουτάβια να απομακρύνονται πολύ από τη μητέρα). Να βρίσκεται σε σημείο ήσυχο, ζεστό, μακριά από ρεύματα, βροχή και άλλα ζώα. Καλό είναι να έχει τέτοια διαμόρφωση ώστε τα κουτάβια να μην μπορούν να βγουν με κανένα τρόπο από αυτή, ενώ η μητέρα να μπορεί να βγει οποιαδήποτε στιγμή το θελήσει. Το έδαφος της φωλιάς δεν πρέπει να είναι κρύο και πολύ σκληρό, έτσι, μπορούμε να στρώσουμε ένα χαλάκι ή μία πετσέτα. Δεν την παραφορτώνουμε με πολλά υφάσματα γιατί μπορεί να μπλεχτούν τα κουτάβια ανάμεσα σ’ αυτά.
Την πρώτη μέρα της ζωής των κουταβιών, και μόνο εφόσον χρειάζεται, μπορούμε να τους παράσχουμε βοήθεια να θηλάσουν τοποθετώντας το στόμα τους στη θηλή της μητέρας.
Ο θηλασμός τις πρώτες ώρες της ζωής τους είναι σημαντικός, γιατί τότε η μητέρα παράγει πρωτόγαλα που είναι πλούσιο σε αντισώματα, γλυκογόνο και άλλες ουσίες πολύ σημαντικές για τα κουτάβια.
Τέλος, όταν η τοκετοομάδα είναι πολύ μεγάλη και υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των νεογνών, μπορούμε να βοηθήσουμε να διατρέφονται όλα τα κουτάβια επαρκώς, είτε εξασφαλίζοντας ίση κατανομή των θηλών, είτε προσφέροντας συμπληρωματική τροφή.
Οι έμπειρες μητέρες φροντίζουν από μόνες τους για την ίση κατανομή των θηλών αλλά οι πρωτόγεννες χρειάζονται συνήθως τη βοήθειά μας.
Τι δεν πρέπει να κάνουμε
Δεν πατάμε ποτέ μέσα στη φωλιά με τα παπούτσια μας. Όταν πιάνουμε τα νεογέννητα, τα χέρια μας πρέπει να είναι καθαρά, ειδικά αν έχουμε έρθει σε επαφή με άλλα ζώα προηγουμένως. Επίσης, δεν υποβάλλουμε τη μητέρα σε στρες. Δηλαδή δεν την ενοχλούμε χωρίς λόγο, δε της απομακρύνουμε τα κουτάβια κάθε λίγο και λιγάκι για να τα χαϊδέψουμε, δεν τη μετακινούμε συνέχεια, και δεν αλλάζουμε μέρος στη φωλιά.
Όταν η σκύλα αδυνατεί να φροντίσει τα μωρά της
Δυστυχώς, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η μητέρα δεν μπορεί να φροντίσει επαρκώς τα κουτάβια της. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η μαστίτιδα, η αγαλαξία, η νόσησή της, ο θάνατός της.
Εδώ αξίζει να συμπεριλάβουμε και το σύνδρομο του «κακού μητρικού φίλτρου» το οποίο περιλαμβάνει διαταραχές της φυσιολογικής συμπεριφοράς της μητέρας απέναντι στα νεογνά της, όπως αδιαφορία, επιθετικότητα, κανιβαλισμός κ.ά. Τότε η περιποίηση των νεογέννητων περνάει στα χέρια μας.
Όπως προαναφέραμε, τρεις είναι οι βασικές ανάγκες των νεογέννητων κουταβιών: ζέστη, τροφή και καθαριότητα.
ΖΕΣΤΗ: Τα νεογέννητα πρέπει να διατηρούνται σε μία φωλιά όλα μαζί για να συσσωρεύονται και να διατηρούνται ζεστά. Ο κίνδυνος υποθερμίας είναι σημαντικός. Για αυτά, η ιδανική θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι 30-35 βαθμοί Κελσίου. Έτσι, μπορούμε να τα τοποθετήσουμε κοντά σε ένα καλοριφέρ, ή να βάλουμε στον πάτο της φωλιάς μία ηλεκτρική θερμοφόρα. Η φυσιολογική θερμοκρασία των νεογέννητων είναι 36,1-36,7 βαθμοί Κελσίου. Σε περίπτωση υποθερμίας (δηλ. θερμοκρασία απευθυσμένου μικρότερη των 34,5 βαθμών Κελσίου), τα αναθερμαίνουμε σιγά-σιγά και όχι απότομα. Εάν η θερμοκρασία τους πέσει πολύ, το πεπτικό τους σύστημα δε λειτουργεί, γι’ αυτό και δεν πρέπει να τα ταΐσουμε πριν τα αναθερμάνουμε.
ΤΡΟΦΗ: Προμηθευτείτε από pet shop γάλα για νεογέννητα κουτάβια και μπιμπερό με δοσομετρητή. Το γάλα αυτό είναι σε μορφή σκόνης και οι οδηγίες αραίωσης αναφέρονται στις συσκευασίες.
Τα φυσιολογικά κουτάβια ταΐζονται 4-6 φορές την ημέρα, ενώ τα πολύ αδύναμα 8-12 φορές. Πόσο γάλα όμως πρέπει να πίνουν την ημέρα; Αυτό εξαρτάται από την ηλικία και το βάρος τους. Έτσι λοιπόν, η ημερήσια ποσότητα γάλακτος είναι:
- 1η εβδομάδα ζωής: 130ml ανά κιλό ζώου.
- 2η εβδομάδα ζωής: 170ml ανά κιλό ζώου.
- 3η εβδομάδα ζωής: 200ml ανά κιλό ζώου.
- 4η εβδομάδα ζωής: 220ml ανά κιλό ζώου.
Μετά από κάθε γεύμα τρίβουμε την κοιλιά και τον πρωκτό του νεογνού με ένα βρεγμένο ζεστό πανάκι για να διευκολύνουμε την αφόδευση.
ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ: Συνήθως το νεογνό θα ουρήσει και θα αφοδεύσει αμέσως μετά το γεύμα καθώς το τρίβουμε. Οπότε, με το ίδιο πανάκι καθαρίζουμε τα περιττώματά του και το ξαναβάζουμε στη φωλιά. Όποτε το υπόστρωμα της φωλιάς λερώνεται, το αντικαθιστούμε με ένα καθαρό.
Νεογέννητα και φάρμακα
Τα περισσότερα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες βλάβες στα νεογέννητα, είτε όταν χορηγηθούν στη μητέρα, είτε απευθείας σ’ αυτά. Ελάχιστα είναι τα φάρμακα που είναι ασφαλή.
Εάν η τοκετοομάδα ή και η μητέρα έχουν ψύλλους, μπορούν να ψεκαστούν με ορισμένες ουσίες χωρίς να διατρέχουν κίνδυνο. Αν παραστεί ανάγκη, ο κτηνίατρός σας θα σας καθοδηγήσει για την ουσία και το σκεύασμα που θα χρησιμοποιηθεί.
Όσον αφορά στις αντιβιώσεις, πολύ λίγες είναι αυτές που επιτρέπονται. Και πάλι, ο κτηνίατρος θα τους χορηγήσει την κατάλληλη, εφόσον χρειαστεί.
Εάν κατά τη διάρκεια του θηλασμού παρατηρήσετε στη μητέρα δερματικές αλλοιώσεις, θα πρέπει στην ηλικία των 2-3 μηνών, τα κουτάβια να επανεξεταστούν από κτηνίατρο. Αυτό γιατί κάποιες δερματολογικές παθήσεις όπως η «δεμοδεκτική ψώρα» μεταδίδονται από τη μητέρα στα νεογέννητα.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, μη χορηγήσετε κανενός είδους φάρμακο προτού συμβουλευτείτε τον κτηνίατρό σας.
Μετά τον πρώτο μήνα
Το ιδανικό είναι τα κουτάβια να θηλάζουν για όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Η παύση του θηλασμού συνήθως φαίνεται από τη στιγμή που αρχίζουν να εκφύονται τα δόντια, οπότε και ο θηλασμός είναι επίπονος και επικίνδυνος για τη μητέρα. Η στιγμή αυτή είναι περίπου στον ένα μήνα ζωής, αλλά εξαρτάται από τη φυλή και το κάθε ζώο ξεχωριστά. Με τον απογαλακτισμό, τα κουτάβια μπορούν να αρχίσουν να τρώνε αποκλειστικά υψηλής ποιότητας βιομηχανοποιημένη τροφή, ειδική για κουτάβια.
Το εμβολιακό πρόγραμμα των κουταβιών μπορεί να αρχίσει από την 5η-6η εβδομάδα της ζωής τους.
(αναδημοσίευση κατόπιν αδείας από το περιοδικό «Τα Σκυλιά μας και Εμείς»)
